اجتماعی

فقط به صورت شکل و ظاهر. مردمسالاری به معنی آن است که قدرت تصمیم گیری در دست مردم باشد نه در دست نمایندگان مردم . دمکراسی نمایندگی فقط مرحله ی نخستین مردمسالاری است.

صد البته، نه فقط این شانس هست بلکه ضرورت آن بیش از هر جای دیگری مطرح است. به دلیل سابقه ی سخت استبدادسالاری در ایران ما شانس کمی خواهیم داشت که دمکراسی از بالا را داشته باشیم، بنابراین بهتر است که دمکراسی از پایین را به عنوان استراتژی دنبال کنیم.

قدرت سیاسی متعلق به اقلیتی است که چه منتخب باشد چه غیر منتخب دارای محدودیت های بسیار است. مردمسالاری به معنای واقعی یعنی مردم سالار اوضاع خویش باشند، یعنی امورات خود را مورد مدیریت خویش قرار دهند. وقتی قرار باشد همه تصمیم ها توسط اقلیتی اتخاذ شود حقوق تمامی یا بخشی از اکثریت می تواند پایمال شود.

شکل دهی به قدرت اجتماعی اجازه نمی خواهد. وقتی شهروندان شروع کنند با هم حرف زدن، راه حل یافتن و کار جمعی کردن قدرت اجتماعی بنیان گذاری شده است. فقط می ماند که این کار را گسترش دهیم و به سوی نهادینه کردن آن پیش رویم.

در واقع بر عکس است، اگر قدرت اجتماعی تشکیل شود دمکراسی به معنای واقعی کلمه بنیان خواهد یافت. دمکراسی فقط شکل نیست، ذات آن باید تامین باشد که چیزی نیست جز مردم سالاری. یعنی مدیریت مردم بر سطوح خرد و کلان جامعه.